Ön İnceleme Duruşması Nedir?

Ön inceleme duruşması yargılamanın aşamalarından bir tanesidir. Yargılamanın aşamaları; Hazırlık aşaması, ön inceleme aşaması, tahkikat, sözlü yargılama ve hükümdür. Yargılamanın aşamaları Hukuk Muhakemeleri Kanunu uyarınca düzenlenmektedir. Ön inceleme aşaması da Hukuk Muhakemeleri Kanunu 140. madde de yer almaktadır. Uygulamada tensip zaptı düzenlendikten sonra ön inceleme aşamasına geçilmektedir. Adli merciler günümüzün en yoğun kurumsal alanlarıdır. Bu nedenle hukuk kuralları alanında işleri daha hızlı idare etmek için farklı çalışma kuralları belirlenmiştir. 2011 yılında düzenlenen bu kurallar arasında ön inceleme duruşması bulunur. Ön inceleme duruşması ile konu ve suç unsuruna yönelik daha hızlı karar verme durumu ortaya çıkar. Gereksiz yere fazladan duruşmalar yapılması gibi işleri gereksiz yere uzatan duruşma ve süreçler ön inceleme işlemi ile ortadan kaldırılmış olacaktır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu uyarınca dava dosyasında ön inceleme yapılması şarttır. Ön inceleme aşaması yapıldıktan sonra tarafların imzaları alınır ve ön inceleme aşaması tamamlanır.

Ön inceleme duruşması içeri aşağıda ki gibi sıralanabilmektedir:

1. O ana kadar toplanmış deliller tutanağa not düşülür,
2. Yeni bir delillin getirilmesi isteniyorsa tutanağa not düşülür,
3. Eksik yatırılmış harç yada gider avansı var ise bunun tamamlattırılması istenir,
4. Tarafları sulh olmak için teşvik eder,
5. Tanıklara davetiye çıkartılır, 
6. Daha önce talep edilmiş fakat henüz cevabı gelmemiş müzekkereler var ise tenkit yazısı yazılır,
7. Tarafların beyanları alınır varsa diyecekleri sorulur,
8. Taraflardan davanın konusunun açıklanması istenir,
9. Tarafların imzası alınır.

Ön inceleme duruşması ile mahkeme ve yargı safhalarını hızlandırma amacı güder. Ön inceleme yapılmadan, dosya ileriki bir aşamaya gidemeyecektir. Ön inceleme sırasında dosya içerisinde bulunan tüm ifadeler ve diğer detaylar incelenir ve bu alanda dosya ilişkili olduğu birime iletilir. Bazen ön inceleme duruşması sonrasında arabulucu ve uyuşmazlık çözümü birimlerine dava dosyası sevk edilebilir. Ön inceleme duruşması ile dava dosyasının ilerleyişini belirlenir ve böylelikle dosyanın sürüncemede kalmayıp hemen karar verilmesine yönelik olarak resmi bir adım atılır. Ön inceleme duruşması davaların yargılanma sürecini hızlandıran kaliteli bir çalışmadır. Ön inceleme yapılır ve tamamlandıktan sonra mahkeme tahkikat aşamasına geçer. Bu noktada ön inceleme aşaması ön inceleme duruşması ile başlar ve ön inceleme duruşması sonrasında tarafların imzasını almak suretiyle sonlandırılır. 

Ön inceleme duruşması tutanağı mahkeme tarafından duruşma anında kalem memuru tarafından hakimin sözlü beyanlarını yazıya geçirmesi suretiyle hazırlanır. Bu tutanakta karşılıklı olarak ifadelerin ve dilekçelerin incelendiğine dair bilgiler yer alır.  Ön inceleme aşamasına kadar yapılmış olan iş ve işlemler not düşülür. Ön inceleme duruşmasında mahkeme ön inceleme aşamasını tamamlamak şartı ile karar verebilir. Ancak karar vermesi için dava şartları ve ilk itirazlar hakkında tarafları dinlemesi de gerekebilecektir. Ön inceleme duruşması sırasında tarafların birbirleri ile ilgili olarak anlaşıp anlaşamadıkları konular belirlenir ve bu duruma göre taraflar Sulh Hukuk mahkemelerine veya arabuluculuk mahkemelerine yönlendirilir. Ön inceleme duruşması sonrasında yapılan önerilerin sonucunun ne olduğuna bakılır eğer taraflar sulh veya arabuluculuk tedbirlerinden olumlu sonuç almadılar ise dava tahkikat aşaması başlaması için mahkemeye aktarılacaktır. Ön inceleme hukuk işleyişi mahkemelerin işlerini biraz hafifletmek adına yapılan bir yeniliktir. Böylelikle mahkemede yargılansa bile sonucu arabuluculuk veya sulh olacak bir dava uzatılmadan hemen karar verilmiş olacaktır.

1. Ön inceleme duruşması, Türk hukuk sistemi içinde yer alan bir adli işlemdir ve adliyelerde gerçekleştirilir. Hukuk mahkemeleri davalarında kullanılan bir yöntemdir ve amaç, davanın ileri bir aşamaya geçip geçemeyeceğinin belirlenmesidir.
2. Ön inceleme duruşması, davayı inceleyen mahkeme tarafından  ve zabıt memuru tarafından düzenlenir ve duruşmaya davacı, davalı ve vekilleri katılır.  Duruşmada o ana kadar yapılan iş ve işlemler belirlenir, o andan sonra yapılacak iş ve işlemler tutanağa düşülür. Toplanmamış delil varsa bunlar tekrardan istenir.
3. Ön inceleme duruşması, genellikle şu şekilde gerçekleştirilir:
4. Duruşmanın açılışı: Hakim, kimlik tespiti yapar ve  duruşmanın açılması ve katılımcıların hazır olup olmadığını kontrol eder.
5. Delillerin sunulması: Hazırlık aşaması sürecinde elde edilen deliller kontrol edilir ve mahkemenin bu delilleri kabul edip etmeyeceği kararlaştırılır.
6. Tarafların beyanlarının alınması: Tanıkların beyanları alınır. Getirilmesini istediklerini bir şey varsa yada eksik bir husus varsa beyan edilir. 
7. Avukatların beyanlarının alınması: Avukatların beyanları alınır eksik ve yanlış olan bir şey varsa düzeltilir. 
8. Karar verilmesi: Hakim, duruşmada yapılan değerlendirmeler sonucunda davanın ileri bir aşamaya geçip geçemeyeceğine yani ön inceleme aşamasının tamamlanıp tamamlanmayacağına karar verir.
9. Ön inceleme duruşması, davayı ileri bir aşamaya taşımadan önce delillerin incelenmesi ve savunmanın dinlenmesi için önemli bir aşamadır. 

Ön inceleme duruşması sıklıkla ceza yargılamasında ki ilk mahkeme ile karıştırılmaktadır. Ön inceleme sadece hukuk muhakemeleri kanunu uyarınca hukuk davalarına özgü bir husustur. Ceza mahkemelerinde ise ön inceleme gibi bir aşama yoktur. Ceza mahkemelerinde ilk duruşmaya gidilmemesi halinde sanığın zorla getirilmesine karar verilir. Çünkü ceza mahkemelerinde 1 kez mahkemeye katılmak mecburidir. Hukuk muhakemelerin de ön inceleme duruşmasında ise böyle bir zorunluluk yoktur. Taraf ön inceleme aşamasına gitmezse mahkeme herhangi bir zorlayıcı harekette bulunmaz. Fakat hukuk mahkemelerinde ön inceleme aşamasına katılmamanın sonuçları vardır. Eğer o ana kadar tanık ve delil sunulmadı ise artık ön inceleme aşaması tamamlandığı için yeniden tanık ve delil sunulamayacaktır. Bu noktada ön inceleme duruşmasına katılmak davanın kazanılması açısından çok önemlidir. 

Uygulamada genellikle ön inceleme aşamasında karar çıkmamaktadır. Çünkü adı üzerinde dava bir ön inceleme davasıdır. Ön inceleme duruşmasında asıl dava için hazırlık yapılır. Fakat bu kesin bir kural olmayıp ön inceleme aşamasında karar verilmesi de mümkündür. Hakim ön inceleme aşamasında karar vermek isterse ön inceleme aşamasının tamamlandığını taraflara bildirir ve imzalarını alır. Ardından aynı celse de tahkikat aşamasına geçer. Tahkikat aşamasına geçtikten sonra taraflara son sözleri sorulur ve mahkeme hükmünün verir. Ön inceleme aşamasında mahkemenin karar vermesi için duruşma anına kadar delillerin toplanmış, tanıkların dinlenmiş olması gerekmektedir. Usulüne göre talep edilmiş delil toplanmaz ise yada usulüne uygun verilmiş tanık listesinde ki tanıklar dinlenmez ise mahkeme eksik tahkikat yapmış olur ve bu üst mahkeme bozma nedeni olarak kullanılır. 

Ön inceleme duruşmasında hakim taraflara davanın konusu sorar. Davayı açıklamalarını ister. Ön inceleme duruşmasında hakim ayrıca dava dilekçesinde yada cevap dilekçesinde anlamadığı hususları sözlü açıklamasını ister. Ön inceleme duruşmasında hakim ayrıca tanıkların bilgilerini ve delillerin nerelerden getirileceğini sorar. Ön inceleme duruşmasında hakim ayrıca tarafları sulh yapma imkanlarının olup olmadığını sorar. Var ise tarafları sulh olmak için teşvik eder. Ön inceleme duruşmasında eksik yatırılmış bir harç var ise yada gider avansı eksik ise bunların tamamlanmasını ister. Getirtilmesi istenen delillerden getirtilemeyen varsa bunların nerelerden getirileceğine ilişkin 

Ön inceleme aşamasında hakim daha önce tensip zaptı ile taraflara delil ve tanıklarını sunmaları için süre vermediyse ön inceleme aşamasından sonra 2 hafta içinde delil ve tanıklar sunulur. Daha önceleri uygulamada ön inceleme aşamasından sonra delil ve tanıklar sunulmaktayken 7252 sayılı kanun ön inceleme aşamasında yapılan yenilik ile ön inceleme aşamasının mahiyetini değiştirilmiştir. Artık tensip zaptı ile delil ve tanıkların sunulması gerekmektedir. 

Ön inceleme aşaması tarafların imzasının alınması ile tamamlanır. Ön inceleme aşaması sonrasında artık tahkikat aşamasına geçilir. Tahkikat aşaması asıl yargılamanın yapılacağı aşamadır. Tahkikat aşamasında deliller incelenir, tanıklar dinlenir. Ön inceleme aşaması tüm davaya vücut veren adeta davanın omurgasıdır. Bu sebeple ön inceleme aşamasına muhakkak avukatla katılmalı ve iyi hazırlanılmalıdır. Hukuk büromuzun personeli ön inceleme aşaması için mersin avukatlar olarak hizmet vermektedir.