Ön inceleme duruşmasında ki yenilikler; 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu kısa adı HUMK yerini 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri kanuna bırakmış, usul hukukumuza birçok yeni düzen getirmiştir. Bu düzenin en esaslı değişikliği “ön inceleme” aşamasıdır. Yargılamanın aşamaları ön inceleme, tahkikat, sözlü yargılama ve hükümdür.
Yargılamanın en önemli aşaması olan ön inceleme, mevzuatımızın 137. Ve 142. Maddeleri arasında düzenlenmiştir. Ön inceleme aşamasının çıkış amacı yargılamanın süresinin kısaltılması ve delillerin doğru bir şekilde toplanmasıdır.
Sayfa İçeriği
Ön İnceleme Aşamasının Kapsamı
Ön inceleme aşaması davanın açılması sonrasında karşılıklı dilekçelerin verilmesinden sonra bu dilekçeler üzerinden inceleme yaptığı aşamadır. Burada önemli nokta, ön inceleme aşaması tamamlanmadan tahkikat aşamasına geçilmeyeceğidir. Bu kural emredici niteliktedir.
Dilekçeler aşaması tamamlandıktan sonra mahkeme ön inceleme aşamasında, dava şartlarını, ilk itirazları, hazırlık işlemlerini yaparak tarafları sulha veya arabuluculuğa teşvik edecektir.
Dava şartlarında ve ilk itirazlarda herhangi bir sıkıntı yoksa, tarafların sulh ve arabuluculuk talebi de yoksa hakim yeni bir duruşma günü tespit ederek tarafları duruşmaya davet edecektir.
Ön İnceleme Duruşmasının Özellikleri
Ön inceleme duruşmasında tanık dinleme, keşif yapma, bilirkişi görüşü alma, yemin teklif etme gibi işlemler yapılmamaktadır. Fakat HMK’ın “hazır bulunan tanıklar dinlenir.” Maddesinin unutulmaması gerekmektedir. İlgili maddeye göre hazır bulunan tanıklar ön inceleme duruşması da olsa dinlenmek zorundadır.
Ön inceleme duruşması kural olarak celse olup, istisnai bazı durumlarda birkaç celse uzatılabilmektedir. Bu istisnai durumlar tarafların sulh olma ve arabuluculuğa başvuru isteğidir.
7251 Sayılı Kanunun Ön İnceleme Duruşmasında ki Yenilikler
Uygulamada 7251 sayılı kanun öncesi, taraflar ön inceleme aşamasında delil ve tanıklarını bildirmek için süre istemekteydi. Bu uygulama HMK’nın 139., 140. Ve 141. maddelerinde yapılan değişikler ile sonlandırılmıştır. Taraflar sunmadıkları delilleri ön inceleme duruşmasından sonraki 2 hafta içerisinde sunma imkanları ortadan kaldırılmıştır.
Yapılan yenilik 28 Temmuz 2020 tarihinden sonra açılan davalar için geçerli olmakta olup, uygulama artık mahkemeler düzenlediği tensip zapt ile birlikte 2 hafta süre içinde delil ve tanıkların bildirilmesini istemektedir.
Peki Ön İnceleme Duruşmasında Karar Verilebilir mi?
Ön inceleme duruşmasında karar verilmesi mümkün değildir.
Ön İnceleme Aşaması Duruşmasız Yapılabilir mi?
Ön inceleme duruşması duruşmasızda yapılabilmektedir. Hakimin dosya incelemesi sonucu herhangi bir duruşma yapmadan evrak üzerinden karar verebilecek bir durumu varsa, hakim derhal dosya üzerinden karar verebilmektedir.
Yeni Kanun Değişikliği Kapsamında Ön İncelemede İddia ve Savunmaların Genişletilmesi Yasağı
Değişen 6001 sayılı HMK’nın 141. Maddesi; “ Taraflar, cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçeleri ile serbestçe; ön inceleme aşamasında ise ancak karşı tarafın açık muvafakati ile iddia veya savunmalarını genişletebilir yahut değiştirebilirler. Ön inceleme duruşmasına taraflardan biri mazeretsiz olarak gelmezse, gelen taraf onun muvafakati aranmaksızın iddia veya savunmasını genişletebilir yahut değiştirebilir. Ön inceleme aşamasının tamamlanmasından sonra iddia veya savunma genişletilemez yahut değiştirilemez.” Şeklindeydi.
Bu madde “MADDE 141- (1) Taraflar, cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçeleri ile serbestçe iddia ve savunmalarını genişletebilir yahut değiştirebilirler. Dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra iddia ve savunma genişletilemez yahut değiştirilemez” şeklinde değiştirilmiştir.