Sayfa İçeriği
İhtiyari ve Zorunlu Dava Arkadaşlığı Nedir?
Dava arkadaşlığı, aynı dosyada birden fazla kişinin davalı ya da davacı tarafta birlikte yer almasıdır. Dava arkadaşlığı hukukumuzca ikiye ayrılmaktadır: Mecburi Dava Arkadaşlığı ve İhtiyari Dava Arkadaşlığı.
İhtiyari Dava Arkadaşlığı Nedir?
HMK’ nın 57.maddesinde düzenlenen İhtiyari Dava Arkadaşlığı birden çok kimsenin davacı ya da davalı tarafta isteğe bağlı olarak birlikte yer almasına denir. İhtiyari dava arkadaşlığında taraflar için birden fazla hüküm verilebilecektir. Kanunumuz İhtiyari Dava Arkadaşlığı için belli şartlar öngörmüştür. HMK 57 gereğince;
(1) Birden çok kişi, aşağıdaki hâllerde birlikte dava açabilecekleri gibi aleyhlerine de birlikte dava açılabilir:
a) Davacılar veya davalılar arasında dava konusu olan hak veya borcun, elbirliği ile mülkiyet dışındaki bir sebeple ortak olması.
b) Ortak bir işlemle hepsinin yararına bir hak doğmuş olması veya kendilerinin bu şekilde yükümlülük altına girmeleri.
c) Davaların temelini oluşturan vakıaların ve hukuki sebeplerin aynı veya birbirine benzer olması Madde de sayılan şartların sağlanmış olması durumunda taraflar ihtiyari dava arkadaşı olabilecektir.
Mecburi Dava Arkadaşlığı Nedir?
Mecburi Dava Arkadaşlığı HMK md 59’da düzenlenmiştir. Maddeye göre:
1-) Maddi hukuka göre, bir hakkın birden fazla kimse tarafından birlikte kullanılması veya birden fazla kimseye karşı birlikte ileri sürülmesi ve tamamı hakkında tek hüküm verilmesi gereken hâllerde, mecburi dava arkadaşlığı vardır.
Zorunlu dava arkadaşlığında, dava arkadaşları ancak birlikte dava açabilir ve aleyhlerine birlikte dava açılabilir. Zorunlu dava arkadaşlığında dava arkadaşları birlikte hareket etmelidir. Haklarında birden fazla hüküm verilmez, tek bir hüküm verilir. Mecburi Dava Arkadaşlığı kendi içerisinde maddi ve şekli olarak ikiye ayrılmaktadır.
Maddi ve Şekli Bakımdan Mecburi Dava Arkadaşlığı
Maddi bakımdan mecburi dava arkadaşlığında tarafların birlikte dava açması ve aleyhlerine birlikte dava açılması mecburidir. Haklarında tek bir hüküm verilecektir. elbirliği mülkiyeti, kira sözleşmesinde birden fazla kiralayan ya da kiracının bulunması örnek olarak verilebilir.
Şekli anlamda mecburi dava arkadaşlığında ise tarafların birlikte dava açma zorunluluğu olmadığı halde, yargılamanın daha doğru yürütülmesi için kanun koyucu tarafların birlikte dava açmasını ve aleyhlerine birlikte dava açılmasını zorunlu kılmıştır. Şekli anlamda dava arkadaşlığında tek bir hüküm yoktur, birden fazla hüküm verilebilecektir. Soy bağının reddi davası örnek olarak verilebilir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E.2013/22-1565 K.2015/1092 numaralı kararında mecburi dava arkadaşlığının maddi ve şekli anlamda ikiye ayrıldığından bahsetmiştir. Karara göre;
‘’ Mahkemece verilecek hükmün etkisi bakımından mecburi dava arkadaşlığı, maddi bakımdan mecburi dava arkadaşlığı ve şekli (usul) bakımdan mecburi dava arkadaşlığı olarak ikiye ayrılmaktadır. Maddi bakımdan mecburi dava arkadaşlığı, maddi hukuka göre bir hakkın birden fazla kimse tarafından birlikte kullanılması veya birden fazla kimseye karşı birlikte ileri sürülmesi ve tamamı hakkında tek hüküm verilmesi zorunlu hallerde söz konusu olur(6100 sayılı HMK.m.59). Şekli (usul) bakımdan mecburi dava arkadaşlığı ise kanunun özel hükümleri ve davanın niteliğinden kaynaklanan, birden fazla kişiye karşı dava açılmasının ve yürütülmesinin zorunlu olduğu hallerde oluşan dava arkadaşlığına denir Pekcanıtez H./Atalay O./Özekes M., Medeni Usul Hukuku, 12.Bası, Ankara 2011, s.223). ‘’
İhtiyari ve Mecburi Dava Arkadaşlığının Farkları Nelerdir?
İhtiyari Dava Arkadaşlığında HMK md.58 hükmünce davalar birbirinden bağımsızdır. Dava arkadaşlarından her biri diğerinden bağımsız hareket eder.
İhtiyari dava arkadaşlarından birinin davası kabul edilebilirken diğerinin ki reddedilebilir. Her dava arkadaşı için ayrı ayrı hüküm verilir.
Mecburi dava arkadaşlığı, HMK md.60 hükmünce taraflardan biri diğerinden bağımsız dava açamaz ve ancak aleyhlerine birlikte dava açabilir. Ancak, duruşmaya gelmiş olan dava arkadaşlarının yapmış oldukları usul işlemleri, usulüne uygun olarak davet edildiği hâlde duruşmaya gelmemiş olan dava arkadaşları bakımından da hüküm ifade eder.
Maddeden anlaşılacağı üzere mecburi dava arkadaşlığında taraflar birbirinden bağımsız dava açamaz ve ancak aleyhlerine birlikte dava açılabilir. Mecburi dava arkadaşlığında tek bir karar vardır, tarafların her biri için ayrı ayrı karar verilmeyecektir.
Nitekim Yargıtay 7.Hukuk Dairesi 2013/19904 E. 2014/3599 numaralı kararında;
‘’Dava arkadaşlığının hangi hallerde zorunlu (mecburi) olduğu, maddi hukuka göre belirlenir. Maddi hukuka göre, bir hakkın birden fazla kimse tarafından birlikle kullanması veya birden fazla kimseye karşı birlikte ileri sürülmesi ve tamamı hakkında tek hüküm verilmesi gereken hallerde mecburi dava arkadaşlığı olacaktır. Mecburi dava arkadaşlığı halleri dışında dava arkadaşlığı ihtiyaridir. Birlikte dava açma hakkına sahip olanlar birlikte dava açmak zorunda değildir. Bunlardan her biri ayrı ayrı dava açabilecekleri gibi dilerlerse birlikte de dava açabilirler.
Mecburi dava arkadaşlığı halleri dışında dava arkadaşlığı ihtiyaridir. Birlikte dava açma hakkına sahip olanlar birlikte dava açmak zorunda değildir. Bunlardan her biri ayrı ayrı dava açabilecekleri gibi dilerlerse birlikte de dava açabilirler. Davalılar arasındaki ihtiyari dava arkadaşlığı bakımından da örneğin alacaklı müteselsil borçlulardan her birine karşı ayrı ayrı dava açabileceği gibi, isterse, müteselsil borçluların bir kaçına veya tümüne karşı birlikte dava açabilir. İşte bu iki halde de ihtiyari dava arkadaşlığı doğar.’’
Yukarıdaki Yargıtay Kararı ışığında mecburi dava arkadaşlığı ve ihtiyari dava arkadaşlığı arasındaki en temel farklardan biri dava sonunda tek hüküm verilmesi gereken hallerde mecburi dava arkadaşlığından bahsetmemiz gerektiği, zira ihtiyari dava arkadaşlığında birden fazla hüküm ortaya çıkabileceğidir. Ancak şunu da belirtmemiz gerekir ki taraflar arasındaki dava arkadaşlığı şekli anlamda mecburi dava arkadaşlığı ise birden fazla hüküm ortaya çıkabilecektir. Mecburi ve ihtiyari dava arkadaşlığı gibi hukuki bilgilendirmeler için www.tuncsuditol.av.tr isimli web sitemizi ziyaret edebilirsiniz.