Kural olarak velayet çocuğun üstün yararı dikkate alınarak verilmektedir. Toplum da çekirdek veya geniş olarak aileler yer alabilmektedir. Ailelerin kendi aralarında huzurlu bir yaşam sürdürmeleri önemli bir detaydır. Fakat zaman içerisinde oluşabilecek herhangi bir huzursuzluk sonucunda ve bu huzursuzluğun her geçen gün daha da artması sebebiyle çiftler kendi aralarında bir anlaşmaya varırlar. Birbirlerinin hayatlarına daha fazla zarar vermemek adına boşanmaya ve yollarını ayırmaya, yumuşak bir geçiş ile ayrı yaşamaya karar verirler. Hâkim tarafından evliliklerin sonlandırma işlemine boşanma süreci de denilmektedir. Evlilik ile kurulmuş bir bağ boşanma ile birlikte tamamen ortadan kaldırılmaktadır. Yapılan her evlilik sonucunda kişilerin son ana kadar birbirleriyle olan iletişiminin kesilmesi durumunda verilen bir karardır. Bu karar her iki taraf için de anlaşmalı olarak verilmiş olmaktadır. Çiftlerden birisi ya da her ikisi boşanma davası açarak evlilikleri ile kurulmuş bağ da tamamen bitirilmektedir. İşte bu noktada boşanma davasında velayetin kime verileceği ortaya çıkmaktadır.  Boşanmada çocuğun velayeti kime verilir; mahkemede çocuğun kararı ile de değişkenlik göstermektedir.

Boşanmada çocuğun velayeti kime verilir; hakim tarafından elde edilen veriler ve alınan raporlar sonucunda karara varılmaktadır. Boşanma davaları süresinde genellikle çocuklu aileler için en önemli problem çocuğun velayetinin ne olacağı durumudur. Çocuğun velayetinin anne de mi yoksa baba da mı kalacağına karar olarak hâkim tarafından belirlenen bir süreçtir. Hakim burada ilk olarak çocuğun anne de mi daha iyi bir hayat yaşayacağına yoksa baba da mı daha iyi bir hayatının olacağı konusun da karar vermektedir. Burada gözetilen ilki çocuğun üstün yararıdır.  Bununla birlikte anne veya babanın hayatlarının çocuğu büyütebilecek, çocuğun eğitimine katkı sağlayabilecek bir yaşam olup olmadığına dair de bilgiler de alınmaktadır. Çocuk anne de kaldığı zaman mı daha iyi bir hayatı olacak yoksa baba da kaldığı zamanda mı daha iyi bir hayatı olacak bu belirlenmektedir. Aynı zaman da bir pedagog yardımı ile de çocuğun annesi ve babası hakkında görüşleri alınırken aynı zamanda çocuğun kimde daha mutlu olacağına dair bilgiler de kesinleştirilmektedir. Çocuğun velayeti belirlenirken çocuğun yaşı ve okul durumu, ebeveynlerinin yaşı, eğitimi ve maddi durumu, çocuğun barındığı yerin durumu, kardeşlerinin durumu gibi bir çok etmen göz önünde bulundurulmaktadır. 

Pedagog kısaca çocuk psikoloğudur. Çocukların ruhani durumları hakkında lisans eğitimi almış kişilerdir. İçine kapanmış bir çocuk onun dilinden anlayan bir pedagog karşısında kendisini daha iyi hissederken hislerini de kelimelere dökebilmektedir. Bu yüzden boşanma davaların da pedagog ve bunların hazırladığı raporlar önemli bir yer tutmaktadır. Bir pedagog çocuğun aile içerisinde ki durumunu kelimelerinden anlayabilmektedir. Çocuk annesi ve babasına karşı konuşurken seçici olabilirken tanımadığı ancak onun dilinden anlayan birisi karşısında özgüvenli olabilmektedir. Boşanmada çocuğun velayeti kime verilir; pedagog burada yardımcı etken olmaktadır. Boşanma davası ile birlikte hakim konu dosyaya bir pedagog atamaktadır. Pedagog gerek anne gerek baba ve gerekse çocuk ile görüşerek Sosyal İnceleme Raporu isimli bir rapor hazırlamaktadır. İşte bu rapor ile birlikte hakim özgür iradesini kullanarak velayete karar vermektedir.

Boşanma davaları içerisinde karar kesinleşinceye kadar çocuk anne de kaldıysa ya da baba da kaldıysa velayet değiştirme talepleri ile durum değişebilmektedir. Anneye verilmiş bir çocuk anne tarafından ilgi görmeyip aksine yetersiz bir yaşam sürdürmesi üzerine, baba tarafından velayetin değiştirilmesi talep edilebilir. Bunun üzerine babasının ona sunacağı imkanlar daha fazla ve daha iyi olacağı için bu konuda mahkemeye talepte de bulunabilmektedir. Boşanma davası kesinleştikten sonra ise ancak yeni bir velayet davası ile velayet değiştirilebilmektedir. Burada önemli bir husus vardır. Yeni bitmiş bir boşanma davası sonrasında velayet davası açıp kazanabilmenin ön şartı köklü bir durum değişikliğidir. Köklü bir durum değişikliği olmaması durumunda hakim daha yeni tartışılmış ve karar verilmiş bir karar olduğundan davayı esastan ret edecektir. Köklü ve esaslı durum değişikliğine örnek olarak velayet kararı sonrası eşlerden birinin evlenmesi ve yeni eşin çocuğa şiddet uygulaması, şehir değişikliği örnek gösterilebilmektedir. 

Boşanma davası süresinde çocuğun velayeti de anne de mi yoksa baba da mı kalacağına dair belirlenmektedir. İlerleyen zamanlarda çocuğun anne de ya da babada ki hayatı çocuk tarafından kötü etkilenmesine olanak sağlıyorsa burada velayet açılan dava ile değiştirilebilir. Bunun hangi durumlarda gerçekleşeceği ise bazı maddeler ile belirlenebilmektedir. Boşanmada çocuğun velayeti kime verilir; gerekli bilgiler ile tarafların durumuna göre değişkenlik gösterebilir. 

Küçük yaşta bir çocuğun velayetinin anneye verilmesi hususunda kesin bir kural bulunmamakta olup fakat akla ve mantığa uygun olarak yine genel kuralımız olan çocuğun üstün yararı gözetilerek velayete karar verilir. Yeni doğmuş ve süt emme çağında olan bir bebeğin anne yanında kalması ve sütünden emmesi çocuğun üstün yararıdır. Bu noktada küçük yaşta bir çocuğun velayetinin anneye verilmesi hukuka uygun olandır. Fakat bazı istisnai durumlar da küçük yaşta çocuğun velayeti babaya verilebilmektedir. Bu durumda çocuğun süt emmesinden daha üstün bir yarar göz önünde bulundurulmaktadır. Örneğin annenin barınacak bir yeri olmaması, annenin düşkün ve geçim sağlamayacak durumda olması, annenin çocuğa karşı bir suç işlemiş olmasıdır.

Mahkemede çocuğun velayeti aynı annede olduğu gibi çocuğun üstün yararı göz edilerek babaya verilmektedir. Uygulamada velayet kararı verilirken kurulu düzene çok dikkat edilmektedir. Örneğin eğer boşanma davası sırasında velayet babadaysa ve çocuğun kurulu güzel bir düzeni varsa velayet hakkı babadan yana kullanılacaktır. Örneğin iki yaşıt kardeş varsa, kardeşler aynı evde babalarının yanında yaşıyorsa, kardeşleri ayırmamak adına velayet babadan yana kullanılabilecektir. Örneğin anne ve baba Türkiye' de yaşarken, anne yurt dışına gitmek istiyorsa, velayet babadan yana kullanılacaktır. Örneğin çocuk 15 yaşında ve babasında kalmak istediğini söylüyorsa velayet babadan yana kullanacaktır. 

Peki Boşanma Davasında Maddi Ve Manevi Tazminat Talep Edilebilir Mi? Gelin inceleyelim..